Wel of geen witte blindenstok?

Een witte blindenstok wel of niet gebruiken? Die overweging maken veel slechtzienden. Er zijn situaties of momenten waarop dat slim is. Toch is het vaak een drempel. Dat geldt ook voor Maks Oosterbaan. Waarom gebruikt hij geen herkenningsstok?

Je ziet het niet aan mij. Ik ben slechtziend, maar zonder hulpmiddelen valt dat nauwelijks op. Dat is makkelijk, want zo word ik niet meteen in een hokje geplaatst. Tegelijkertijd werkt het soms tegen me. Als ik op de tram of bus niet kan lezen welke lijn er voor me staat of als ik iemand op straat niet herken, dan geloven mensen me niet altijd. “Hoezo kun je dat niet zien? Je kijkt toch gewoon?”

Het symbool van de witte blindenstok

De witte blindenstok is het internationale symbool voor blinden en slechtzienden. Hij zegt meer dan duizend woorden. Toch maak ik er geen gebruik van. Niet omdat ik hem nooit nodig heb, maar omdat het voor mij als een grote stap voelt. Een stok is zichtbaar, confronterend en – eerlijk is eerlijk – ik vind hem ook wat stigmatiserend.

Zonder stok voel ik me vrijer en onafhankelijker. Maar de keerzijde is dat ik vaak moet uitleggen waarom ik iets niet zie: een straatnaambordje, een vertrekkende bus of het gezicht van iemand die naar me zwaait. En uitleggen kost energie.

Praktisch vs. emotioneel

Er zijn situaties of momenten waarop een witte stok voor mij best handig zou zijn. Op weg naar werk of een afspraak is dat bijvoorbeeld het geval:

• op een druk station, om te weten waar de trein stopt
• bij een zakelijke afspraak, waar ik iemand pas herken als ik vlakbij ben
• op straat waar een collega enthousiast naar me zwaait, maar ik het pas achteraf hoor

Op zulke momenten zou een stok zorgen voor duidelijkheid en begrip. Maar zodra ik eraan denk om er een te gebruiken, voel ik ook weerstand. Want met een stok val ik meer op dan me lief is.

Zichtbaarheid en onzichtbaarheid

Op het werk kom ik dit spanningsveld continu tegen. Mijn beperking is onzichtbaar, tenzij ik hulpmiddelen gebruik. Met een witte blindenstok word ik opeens wel in een hokje geplaatst. Mensen hebben snel hun mening klaar als ik iets niet goed kan zien: “Helpt een bril niet gewoon?” of “Kun je die van mij proberen?” Soms vragen mensen zich zelfs af of ik wel écht slechtziend ben, omdat ik toch ook gewoon kan fietsen.

Het is een proces van voortdurend afwegen: wanneer laat ik mijn beperking zien, wanneer niet? Hoeveel uitleg kost dat en hoe wordt dat ontvangen?

Autonomie versus begrip

Het blijft een spanningsveld: ik red me zonder stok, maar met stok zou het leven soms makkelijker zijn. Het is de afweging tussen onafhankelijkheid en gemak, tussen jezelf laten zien en jezelf beschermen. Op werk betekent dit ook dat ik continu nadenk over hoe collega’s mij ervaren, hoe ik mij presenteer en hoe ik misverstanden kan voorkomen.

Ik merk dat ik in mijn hoofd vaak bezig ben met compenseren. Ik bedenk trucjes om mensen te herkennen, luister scherp naar mijn omgeving en let extra goed op waar iemand staat of hoe iemand eruitziet. Maar het blijft behelpen.

Kleine momenten, grote impact

Een voorbeeld: ik loop op kantoor door de gang en er komt iemand van de andere kant aan. Ik zie niet wie het is. Pas op het laatste moment zeg ik gedag, vaak te laat. Het voelt ongemakkelijk en ik schaam me soms zelfs een beetje. Terwijl ik er eigenlijk niks aan kan doen.

Op zulke momenten realiseer ik me hoe een witte blindenstok niet alleen praktisch kan zijn, maar ook sociaal begrip kan creëren. Het kan zorgen voor direct snappen: hier is iemand die slechtziend is en soms hulp nodig heeft.

Balans tussen gemak en eigenheid

Ik heb geaccepteerd dat ik hulpmiddelen gebruik, zoals o.a. mijn prismaloep. Maar de witte blindenstok, die vind ik lastig. Hij staat symbool voor meer dan alleen slechtziendheid: voor zichtbaarheid, voor hoe anderen mij zien en soms ook voor hoe ik mezelf zie.

Misschien gaat het niet alleen om de vraag of ik een stok nodig heb, maar vooral om hoe ik gezien wil worden. Een hulpmiddel kan zowel praktisch als sociaal betekenisvol zijn. En juist dat maakt het kiezen complex.